Relatietherapie met social media
In De Balie gingen we in relatietherapie met social media. Samen met Jelle Baars, Jeroen Matthijs de Vos, Patti Valkenburg, Dasha Simons, Najla Edriouch en Stephen Kearney ging ik in gesprek over de vraag wat we nodig hebben om tot een betere relatie met social media te komen. Een ingewikkelde vraag. Ik blijf moeite houden met, in mijn optiek, twee misverstanden.
(1) Social media en haar giftige verdienmodel worden ons ”aangedaan”. Het is vooral de schuld van de grote boze platforms waar wij als ”verslaafde” gebruikers weerloos aan zijn overgeleverd.
Te kort door de bocht. Met technologie geven we de wereld vorm naar onze eigen verlangens en ons eigen mens- en wereldbeeld. In plaats van ons af te vragen wat technologie ons aandoet (passief), zouden we ons moeten afvragen wat wij technologie aandoen (actief). Onze asociale digitale systemen zijn niet alleen het resultaat van een giftig verdienmodel, maar ook van onze eigen nihilistische verlangens om de moeilijke kanten van het mens-zijn (sociale frictie) uit te besteden aan technologie. Daarnaast zijn ze het resultaat van het dominante mensbeeld van waaruit wij onze technologieën ontwerpen en gebruiken. Dat mensbeeld is vandaag de dag vooral een robotisch mensbeeld. We beschouwen de mens als stimulus-respons machine, en ontwerpen en gebruiken onze technologieën ook op die manier. Over hoe dat precies werkt, en waarom dat mensbeeld niet klopt schreef ik eerder al eens dit essay.
(2) De schadelijke effecten van social media kunnen we oplossen met beter technologie-ontwerp.
Natuurlijk geloven we graag dat ”betere” social media mogelijk zijn. Misschien is dat ook wel zo. Maar ik ben bang dat veel aspecten die wij problematisch vinden aan social media, inherent zijn aan social media zelf. Omdat we — ook met een eerlijker verdienmodel en een “humane” inrichting van onze platforms — nog altijd met duizenden connecties tegelijk op één platform willen zitten. Omdat we door de enorme hoeveelheid content die dat genereert, een algoritmisch gecureerde tijdlijn willen. En omdat ons leven tegenwoordig pas meetelt als het door duizenden mensen gezien, geshared en geliked wordt. Zolang we dat willen, die schaalvergroting op het gebied van social media verbondenheid, blijven negatieve (co)surveillance effecten en machtsongelijkheden bestaan. Uiteindelijk staat er altijd een handjevol techbedrijven aan het roer van de computer-mediated massa hive, die we, zo verklaren psychologen, niet meer kunnen missen.
