Technologische beheersdrang
Mijn essay over onze verstoorde relatie met technologie is gepubliceerd in De Groene Amsterdammer. Afgelopen jaar las ik Het Romantisch Misverstand van Jan Drost; over liefdes-misvattingen. Ik concludeerde dat de misverstanden die Drost beschrijft ook opgaan voor onze relatie met technologie. Lees hier het essay.
“De heersende gedachtegang is dat surveillance-systemen ons van bovenaf worden opgedrongen. Ze zouden het resultaat zijn van technocratische overheden en datahongerige techbedrijven die de samenleving stuurbaar willen maken. Maar er gaat nog een stap aan vooraf. Als we een andere weg met technologie willen inslaan, moeten we beginnen bij de relatie die wij met technologie zijn aangegaan.”
“We doen er alles aan om onszelf en onze technologische omgeving aan de mal van ons eigen mensbeeld aan te passen.”
“In het behavioristische mensbeeld zijn wij niets meer dan een stimulus-respons-machine die weerloos is overgeleverd aan de notificaties, rode bolletjes en rabbit holes van Big Tech. Wij zijn immers – zie breindeterminist Dick Swaab – slaven van ons ‘reptielenbrein’. Het gevaar van deze manier van denken is niet alleen dat het onwaar is, maar dat het waarheid kan worden omdat we onszelf, onze omgeving en onze technologische systemen aan dit beeld aanpassen.“
“Een andere sturende kracht in onze relatie met technologie is ons hardnekkige verlangen naar eenwording. Enerzijds eenwording met onszelf: zolang jij het algoritme eert met volmaakte data-offers eert het algoritme jou met een diepe reiniging van je sociale-media-feed. Anderzijds met elkaar: als iedereen zijn auto, huis, stad, fitbit, vaccinatiepaspoort, digitale identiteit, wandelroute, stofzuiger, koelkast, kind en brein aansluit op het internet of everything doet het zelflerende systeem de rest. Er is genoeg statistisch gecalculeerd geluk voor iedereen!”
“Een belangrijke denkfout in dit beheersoptimisme is de misvatting dat de mensheid goed gedijt bij eenwording.”
“In plaats van te streven naar eenwording moeten we de andersheid van technologie omarmen en een relatie aangaan die ruimte biedt voor tweeheid in plaats van eenheid. Dat betekent dat we technologie niet moeten reduceren tot een frictieloos middel ter zelfbevestiging, en niet moeten gebruiken om ons eigen mensbeeld te consolideren. “
“Zolang wij binnen de vormen van ons zelf opgelegde behavioristische mensbeeld blijven bewegen, en onze datagestuurde medemens deze beelden niet meer uitdaagt, riskeren wij opgesloten te raken in ons robotische zelfbeeld. Iemand moet dus in dat zelfbeeld porren.”
“Het beste medicijn tegen destructieve eenwording en technologische beheerswaan is een herziening van de beelden van waaruit wij technologie vormgeven.”
